Dənizdəki canlıların bir çoxu  işıq çıxara biləcəkləri sistemlərə malikdir. Ümumiyyətlə bunu düşmənlərini çaşdırmaq ya da qorxutmaq üçün istifadə edərlər
Gerçəkdə bir canlının işıq çıxarması, eyni zamanda da bu işığın istiliyindən təsirlənməməsi son dərəcə  heyran edicidir.Bilindiyi kimi günümüz texnologiyası ilə reallaşdırılan işıq istehsalında, mütləq bir istilik ortaya çıxar və bu istilik də çölə istilik enerjisi olaraq verilər. Bu səbəbdən bu vəziyyətdə işıq çıxaran canlıların da zərər görməsi lazımdır. Halbuki işıq çıxaran canlılarda qüsursuz bir dizayn vardır. Öz çıxardıqları istilikdən heç təsirlənməzlər. Çünki ümumiyyətlə bu canlılar işıq çıxardıqları zaman çoxlu  miqdarda bir istilik də ortaya çıxmaz. Bədən sistemləri buna uyğun olaraq hazırlanmışdır.


Dəniz altı canlıları,  öz işıqlarını özləri çıxardarlar. Hər birinin işığı istehsal üsulları, istifadə yerləri, müddətləri və çıxarılan işığın növü kimi xüsusiyyətləri bir-birindən çox fərqlidir.

Hər canlıya istifadə edə biləcəyi xüsusiyyətlərdə işıq çıxara biləcəyi sistemi verən, bu sistemin davamlılığını təmin edən isə əlbəttə canlıların özləri deyil. Təsadüflər nəticəsində işıq çıxaran orqanların ortaya çıxması mümkün deyil. İşıq saçan bütün canlılar Allahın üstün yaratma sənətinin təcəllisidir. Allah sonsuz məlumat, ağıl və qüdrətinin dəlillərini, yaratdığı canlılar vasıtəsiylə bizlərə tanıtmaqdadır.


Comb Jelly eynilə dəniz anaları və dəniz Anemonları kimi həssas canlılardandır. Ümumiyyətlə mikroskopik bitkilər və kiçik dəniz heyvanları ilə bəslənərlər. Bəziləri ovlarını eynilə balıq qarmağı kimi suda hərəkət edən yapışqan dokunaçları ilə tutar. Bir növün isə çox geniş bir şəkildə açıla bilən və digər Comb Jellyler də daxil olmaq üzrə bir çox canlını uda bilən ağızları vardır. Comb Jellynin bədənində sıra halında incə tüklər vardır. Bu tüklərini suda özünü irəliyə doğru itələyə bilmək üçün istifadə edər. Bundan başqa demək olar ki, hamısının  kürəyində eynilə tikiş yerinə bənzəyən, xüsusi işıq çıxara bilən hüceyrələr var. Növlərin də öz aralarında maraqlı xüsusiyyətləri vardır. Məsələn qırmızı Comb Jelly toxunulduğunda parlayar. Eyni zamanda suya parıldayan, işıqlı dənələr buraxa bilər. Bu, düşmənlər üçün istifadə edilən bir çaşdırma üsuludur

AKULALAR

Akulalar öz ətraflarındakı 30 metrlik məsafədən uzağı nə  görə bilərlər, nə də ki, qoxu hiss edə bilərlər. Amma su içində səs dalğalarını yayan ən zəif hərəkətləri də dərhal hiss edə bilərlər.Akulalarin  bədənlərinin iç qismində uzanan mukozada, çox həssas olan sinir ucları olur. Bu sinir ucları qəbul etdikləri dalğaları beynə çatdırar və beləcə balıq səs qaynağına doğru yönələr.
 
Akulaların üzmə kisəsində və qəlsəmələrində suyu dalğalandıraraq oksigen daşınmasını təmin edən qapaq da olmaz. Bu səbəblə akulalar həyatlarını davam etdirə bilmək üçün davamlı hərəkət etmək məcburiyyətindədirlər.
   
 Akulalarda Xüsusi İstilətmə Sistemləri və Elektriksel Qəbul edicilər
   
 
Görmə hadisəsindəki kimyəvi müddətə təsir edən təməl faktor istilikdir. Hava sərinlədikcə kimyəvi reaksiyalar daha çox vaxt alar, bu da bəzi canlıların görmə qabiliyyətinə təsir edər. Məsələn soyuqqanlı canlılar (sürünənlər, timsahlar vs.), xüsusilə sürətli hərəkət edən obyektləri görmək istəyirlərsə özlərini istilətmək məcburiyyətindələr.

Bir ilan bahar gəldiyində fəal olmaq istəyirsə əvvəl günəş enerjisini qəbul etmək məcburiyyətindədir. İstiqanlı ovçuların əksinə  ovunu görmək üçün istiləşməlidir. Bir başqa soyuqqanlı heyvan olan timsahlar ilanlara görə daha üstündürlər. Çünki isti iqlimlərdə yaşayarlar. Günəş, ovlarını görüb tutmaları üçün lazımlı istiliyi onlara davamlı olaraq təmin etməkdədir. Soyuq mühitlərdə yaşayan soyuqqanlı heyvanlar isə bu problemi fövqəladə bədən quruluşları  sayəsində həll edərlər. Nümunə olaraq ağ  akulaları nəzərdən keçirək. Bu canlılar ovlarını gözləri ilə izləyərək tutarlar. Hətta fok balıqları və ya digər ovlara baxmaq üçün suyun səthinə belə nəzər salarlar. Ancaq isti mərcan qayalıqlarında deyil də sərin okeanlarda gəzişdiyində ağ akulaların gözləri sürətlə hərəkət edən ovlarını izləmədə çox zəif  olar. Ancaq akulalar belə bir problem yaşamaz. Çünki ağ akulaların  gözləri özləri kimi soyuqqanlı deyil. Bu akula növündə bədən əzələlərinin istiliyi gözlərə göndərilər. Bu sayədə ən sürətli hərəkət edən balıqları hətta fok balıqlarını belə tuta bilərlər. Yaxşı görmə duyğuları, suyun içindəki hərəkətləri təqib edə bilməyəcək qədər zəif olan digər akulalar necə ovlanarlar? Akulaların , elə mükəmməl bir yaradılışları vardır ki, sudakı bütün hərəkətləri  və qoxuları, suyun istiliyindəki dəyişmələri, duzluluq nisbətini və xüsusilə də hərəkət halındakı heyvanların gətirib çıxardığı elektrik sahəsindəki ən kiçik dəyişiklikləri belə hiss edə bilərlər.

YARASADAKI ÜSTÜN DİZAYN, YOLLARIMIZI NECƏ DAHA ETİBARLI EDƏCƏYİMİZİ ÖYRƏDİR

Ekolokasyon,yarasa, yunus və balina kimi bəzi məməlilərin istifadə etdiyi bioloji sonardır. Terminin adı, ekolokasyonun yarasalardakı varlığını sübut edən Donald Griffindir.
Ekolokasyon heyvanın çıxartdığı səsi istifadə edən bir aktiv sonar kimi işləyər. Uzaqlıq səsin çıxdığı anla əks-sədanın geri dönüşü arasında keçən zamanla müəyyən olunar. Ekolokasyon edən heyvanların iki qulağı bir-birindən yüngülcə uzaqdadır. Buna görə əks-səda, obyektin mövqesinə görə iki qulağa fərqli zamanlarda və fərqli şiddətlərdə çatar. Müddət və şiddət fərqi heyvan tərəfindən obyektin mövqesini təyin etmək üçün istifadə edilər. Ekolokasyonla heyvan yalnız uzaqlığı deyil forma və böyüklüyü də təyin edə bilər.


Edinburgh Universitetindəki araşdırmacılar bir yarasa kimi ekolokasyon ilə yolunu tapa biləcək ağıllı qulaqlara sahib bir robot üzərində işlədilər. Universitetin enformatik hissəsindən Jose Carmena və iş yoldaşları hazırladıqları  bu robota "RoBat" adını verdilər. RoBata eynilə ağız funksiyası yerinə yetirən bir səs qaynağı və iki sabit səs qəbul edicisi qoyuldu. Daha sonra robotun ağızı eynilə yarasadakı kimi əks-səda çıxaracaq  səs dalğalarını (exolar) yaymaq üçün hazırlandı.

YARASANIN SONORASINI DƏSTƏKLƏYƏN QÜSURSUZ UÇUŞ SİSTEMİ..

 Yarasaların gecə qaranlığında səs dalğalarını istifadə edərək istiqamət tapmalarına təmin edən mükəmməl bir sonar sisteminə sahib olduğu uzun zamandır bilinirdi. 


Ancaq elm adamları yarasanın istiqamət tapma sisteminin yalnız səs dalğalarını piyada və əks olunan dalğaları qəbul edən möcüzə bir quruluşdan ibarət olmadığını kəşf etdilər. 


Yarasalar çox sayda həssas qəbul ediciləri vardır. Bu qəbul edicilər hava axınlarının yaratdığı dəyişmələrə qarşı olduqca həssasdırlar. Yarasanın dərisinin üst qisimində kiçik təpəciklər meydana gətirən tüklü Merkel hüceyrələri qəbul edici funksiyası yerinə yetirərlər. 


Bunu ilk ortaya qoyan insan Amerikanın Ohio Universitetində nörobiyolog olan John Zookdur. Zook, bunların funksiyasını anlamaq üçün, bir yarasanın qanadlarındakı tükləri bir krem ilə tökməyi bacardı. Sonra da heyvanı sərbəst buraxaraq uçuşundakı dəyişiklikləri müşahidə etdi. 


Nəticə: Tükləri alınmış yarasa  döngələrdə  özünü qorumaqda çətinliklərlə qarşılaşdı. 


Merkel hüceyrələri uçuş əsnasında yarasanın qanadının üzərindən keçən havaya qarşı son dərəcə həssasdır. Uçuş əsnasında yaranan türbülanslar tükcükləri xəbərdar edər. Tükcüklərdəki bu xəbərdarlıqlar, uçuş əsnasında qanad mövqesini ya da qıvrımları doğru hala gətirərək yarasanın aerodinamika baxımdan doğru bir mövqe almasında istifadə edilir. Yarasa beləcə havada sürət itirib tərəddüd etməkdən xilas olmuş olar 


Zook etdiyi təcrübələrdə qanad üzərində fərqli bölgələrdəki tüklərin fərqli vəzifələri yerinə yetidiklərini  də aşkarladı: Qanadların uc qisimlərindəki tüklər, yarasanın uçuş tarazlığını qorumasını təmin edirdi. Bu tüklər töküldüyündə uçuş əsnasında heyvan davamlı yuxarıya doğru irəliləmə meyli göstərirdi. 


Xüsusi Vəzifə Boynuna götürən Qəbul edici Hüceyrələr 

Qanadların pərdəyə bənzəyən qisimlərindəki qəbul edici hüceyrələr isə fərqli funksiyalara malikdir. Zook etdiyi bir təcrübədə bu qəbul edicilərin ovlanma əsnasında xüsusi bir vəzifə əsaslandıqlarını  müşahidə etmişdir. Qanad gərildiyində buralardakı qəbul edicilər dərhal əsəbi bir reaksiya verməkdədirlər. Yarasa, gərilməyə həssas hüceyrələrin olduğu sahələri daha çox ovunu tutduğunda istifadə edər. 


Yarasanın tüklü qəbul ediciləri, heyvanın uçuşunu nəzarət edər, halbuki sonar yalnız istiqamətini tapmasına imkan verər. Yarasalar, tükləri ilə sonar sistemləri mükəmməl çalışdığı üçün qüsursuz bir istiqamət təyin etmə sisteminə sahibdirlər. (Bats USE  Touch Receptors on Wings to Fly, Catch Prey, Study Finds) 

YARASALARIN MÖHƏTƏŞƏM RADARLARI

Bu təcrübələrin ilkində, yarasa tamamilə qaranlıq bir otağa buraxılmış, eyni otağının bir ucuna isə yarasanın qidası olan bir ağcaqanad yerləşdirilmişdir. Bu andan etibarən otaqda olub bitənlər, qaranlıqda da görmə qabiliyyəti olan kameralarla izlənilmişdir. Təcrübədə ağcaqanad havalanar havalanmaz yarasanın dərhal hərəkətə keçərək ağcaqanadı ovladığı görülmüşdür. Bu təcrübənin sonunda yarasaların qaranlıqda belə işləyən çox iti bir qəbul etmə qabiliyyəti olduğu nəticəsinə gəlmişlərr. Görəsən yarasanın bu qəbul etməsi, eşitmə duyğusundanmı, yoxsa gecə görmə sistemindənmi qaynaqlanmaqdadır?


Bu sualı cavablandırmaq üçün ikinci bir təcrübə daha edilmişdir. Eyni otağının bir küncünə bir qrup tırtıl buraxılaraq üzərləri bir qəzet səhifəsi ilə örtülmüşdür. Təcrübədə sərbəst qalan yarasa, heç zaman itirmədən, yerdəki qəzet səhifəsini qaldıraraq tırtılları yemişdir. Bu təcrübə, yarasanın istiqamət tapma qabiliyyətinin görmə duyğusuyla əlaqədar olmadığını göstərməkdədir.


Elm adamları yarasalarla əlaqədar təcrübələrinə davam etdilər. Yeni təcrübə uzun bir koridorda reallaşdırıldı. Bu dəfə bir uca yarasa, digər uca isə yem olaraq bir qrup kəpənək yerləşdirildi. Ancaq bundan əvvəl koridoru dikləməsinə kəsən, bir-birinə paralel divarlar düzəldildi. Daha sonra da bu divarların hər birinin fərqli bir nöqtəsinə də, ancaq bir yarasanın keçə biləcəyi qədər genişlikdə bir deşil açıldı. Amma deşiklər hər divarın fərqli bir nöqtəsində idi. Yəni yarasanın bu divarları keçə bilməsi  üçün sanki "slalom" yarışı edən xizəkçilər kimi davamlı manevr etməsi lazım idi.


Bu təcrübədə yarasanın zülmət qaranlıq olan koridorda, ilk divara yaxınlaşdığında düz dəliyə doğru hərəkət edərək buradan asanlıqla keçdiyi müşahidə edilmişdir. Bundan sonrakı hər divarda eyni şey təkrarlanmışdır. Yarasa divara dəymək bir tərəfə, divar səthindəki dəliyi axtarışa belə ehtiyac duymamışdır. Son divarı da rahatlıqla keçən yarasa, tutduğu kəpənəklərlə qarınını doyurmuşdur.

SONAR SİSTEMİ İLƏ GÖRƏN CANLILAR....

Səs və təzyiq dalğalarını istifadə edərək obyektlərin yerini təsbit etmə texnologiyası 20-ci əsrdə inkişaf etdirilmişdir. Bu texnologiya, hər nə qədər döyüşdə istifadə edilmək məqsədiylə inkişaf etdirilmişsə də, indiki vaxtda batmış gəmilərin yerlərini təyin etmə ya da dəniz dibi xəritələrinin çıxarılması kimi məqsədlərlə istifadə edilməkdədir,ancaq təbiətdəki canlılar bundan milyonlarla il əvvəl, hələ insanlar bu sistemləri kəşf etməmişkən, ətrafa yayılan səs dalğalarını istifadə edir və bu sayədə həyatlarını davam etdirirdilər.

Məsələn delfinlər, yarasalar, balıqlar və güvələr yaradıldıqları ilk andan bəri "sonar" adı verilən bu sistemə sahib olan canlılardandır. Üstəlik bu sistemlər bu gün bizim istifadə etdiklərimizdən çox daha həssas və rahatdır. 

Delfinlər  başlarında olan "melon"  adındakı xüsusi bir orqandan sıxlığı saniyədə 200 min titrəşimə çatan səs dalğaları yollayarlar Bu canlı, başını hərəkət etdirərək dalğaları istədiyi tərəfə doğru istiqamətləndirə bilər. Yayılan səs dalğaları bərk  bir cisimə dəyərək  delfinə geri dönər. Balığın alt çənəsi qəbuledici funksiyası yerinə yetirər. Alınan dalğalar əvvəl iç qulağa, oradan da beynə göndərilər. Bu proses  olduqca sürətlə baç verər. Yunus, bu sayədə səs dalğasının toqquşduqu obyektin hərəkət istiqamətini, sürətini və böyüklüyünü detallarıyla təyin edə bilər.

POLYPHEMUS GÜVƏSİNİN HEYRAN BURAXAN XÜSUSİYYƏTLƏRİ

Polyphemus güvəsinin erkəkləri  geniş, tüklü duyğu orqanlara malikdir. Bu duyğu organları  bir dişi güvənin qoxusunu bir neçə kilometr uzaqdan fərq edebiledecek qədər həssasdır. Hətta dişi, saatda yalnız 1 qramın milyardda biri qədər qoxu ifraz etsə belə erkək güvələr bunu fərq etməkdə çətinlik çəkə  bilməzlər. Güvənin qoxu alma  duyğusunun bu qədər təsirli olmasının bir səbəbi, hər bir duyğu orqanınln  təxminən 17.000 tükcüyə sahib olmasıdır. Hər bir tükcük də, minlərlə qoxu alma qabiliyyətinə malikdir. Bu xüsusi dizayn güvələrin qoxu alma həssaslığını inanılmaz dərəcədə artırar.